اطلاعات بيشتر
۱۸ فروردین ۱۳۹۲، ۱۰:۲۹ ق.ظ
سیستم حسابداری موسسات پیمانکاری باید طوری طراحی شود که سود وزیان هر پیمان بدقت مشخص باشد. بیشتر موسسات در کل یک مرکز سود به شمار می آیند، حال آنکه در موسسات پیمانکاری معمولا هر پیمان یک مرکز جداگانه سود فرض می شود. از این رو برای هر قراردادپیمانکاری که بسته می شود حسابهای جداگانه ای در دفتر کل افتتاح می گردد و برای سهولت مراجعه به اسناد و مدارک نظیر برگ درخواست کالا، حواله انبار و لیست دستمزد کارگران به هر پیمان شماره خاصی اختصاص می یابد.
دوره ای که مخارج مربوط به یک طرح شناسایی می شود با امضای قرارداد آغاز می شود و با تکمیل آن پایان می یابد. در مورد حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکار ذکر نکات زیر ضروری است:
۱-مخارج قبل از انعقاد قرارداد ( مخارج شرکت در مناقصه)
۲-مخارج پیمان در طول اجرا (هزینه های مستقیم ؛ هزینه های سربار )
۳-هزینه های عمومی و اداری.
حق بیمه كلیه قراردادهای پیمانكاری و مهندسین مشاور فاقد شرایط و ضوابط طرحهای عمرانی كه از تاریخ 24/1/1370 به بعد منعقد می‌شوند بایستی براساس مفاد مصوبه محاسبه و وصول گردد.
تذكر 1- حق بیمه كلیه قراردادهای پیمانكاری و مهندسین مشاور دارای شرایط و ضوابط مصوبات 129 و 143 شورای عالی تامین اجتماعی (بخشنامه 1/130 درآمد) و قراردادهایی كه به موجب بخشنامه‌های 2/130، 4/130، 5/130 مشمول مصوبات مذكور قرار دارند و همچنین آن دسته از قراردادهای پروژه‌هایی كه دارای مصوبات خاص از شورای عالی تامین اجتماعی هستند كماكان بایستی طبق مصوبات مذكور محاسبه و وصول گردد.
تصویب نامه مورخ 14/7/62 هیأت وزیران مقرر می‌دارد":آیین نامه نحوه تسلیم صورت مزد، میزان و نحوه پرداخت حق بیمه كاركنان شاغل در طرحهای عمرانی، موضوع مصوبات یكصد و بیسست و نهمین و یكصد و چهل و سومین جلسه شورای عالی تأمین اجتماعی را تأیید و مقرر نمودند كلیه دستگاههای اجرایی مطابق آیین‌نامه مزبور عمل كنند. اصلاحاتی كه در آینده ضرورت یابد با تصویب شورای عالی تأمین‌اجتماعی لازم‌الاجراء خواهد بود".
فصل اول ـ قراردادهای پیمانكاران
ماده 2- پیمانكاران مشمول این آیین نامه مكلفند طبق مقررات ماده 39 قانون تأمین‌اجتماعی و آیین‌نامه مربوطه، صورت مزد ماهانه كاركنان شاغل در هر پیمان را حداكثر تا آخرین روز ماه بعد تهیه و پس از تأیید ناظر مقیم یا دستگاه نظارت یا دستگاه اجرایی به واحدهای سازمان تأمین‌اجتماعی تسلیم و رسید مورد نیاز جهت ارائه به كارفرما موضوع تبصره این ماده را دریافت نمایند.
تبصره 2- صدور دستور پرداخت توسط دستگاه اجرایی و پرداخت هر صورت وضعیت به پیمانكار موكول به تسلیم رسید دریافت صورت مزد ماههای قبل كاركنان شاغل پیمانكار توسط سازمان تأمین اجتماعی و رعایت سایر مقررات این آیین نامه می‌باشد. (اصلاحی به موجب مصوبه مورخ 6/6/1364 شورای عالی تأمین‌اجتماعی)
ماده 3 - حق بیمه پیمانهایی كه از تاریخ 16/4/1363 منعقد شده یا می‌شوند مقطوعاً به میزان 6% كاركرد پیمانكار تعیین می‌گردد كه به شرح ماده 4 توسط ذیحسابیها به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌شود. (اصلاحی 6/6/1364 شورای عالی تأمین‌اجتماعی)
ماده 5 - پیمانهایی كه قبل از تاریخ 16/4/1363 تحویل موقت گردیده و تا تاریخ ابلاغ این آیین نامه مفاصاحساب مربوط به آن صادر شده است، كسر 2/3 درصد از صورت وضعیت‌های پیمانكار و پرداخت آن در وجه سازمان تأمین اجتماعی به منزله رقم قطعی حق بیمه قرارداد تلقی می‌گردد.
تبصره ـ استرداد مابه التفاوت رقم 2/3% تا 5% (8/1% ) مكسوره از صورت وضعیت‌های پیمانكار موكول به تسلیم صورتهای مزد كاركنان شاغل در دوره اجرای پیمان به سازمان تأمین‌اجتماعی خواهد بود.
ماده 7 - قراردادهایی كه در فاصله 16/4/1363 تا تاریخ ابلاغ بخشنامه شماره 2510/54/9055-1 وزارت برنامه و بودجه با ضرایب بالاسری متفاوت با ضرایب تعیین شده در بخشنامه مذكور منعقد گردیده و پیمانكار فرم موضوع بند 7 بخشنامه شماره 2510 را تأیید ننموده است، پیمان با همان ضریب مندرج در قرارداد ادامه یافته و برحسب آن كه ضریب بالاسری براساس بخشنامه شماره 6900/54/16520-1 مورخ 20/12/1360 وزارت برنامه و بودجه یا غیر از آن تعیین شده باشد به ترتیب مشمول بند (ب) ماده 6 یا ماده 3 و همچنین سایر مفاد این آیین نامه خواهند بود.
تبصره ـ در مورد كاركردهای قبل از تاریخ 16/4/1363، پیمانكاران بایستی حداكثر ظرف مدت 2 ماه از تاریخ ابلاغ آیین نامه صورتهای مزد گذشته خود را تهیه (در صورتی كه قبلاً تهیه ننموده‌اند) و در صورت عدم دسترسی به ناظر مقیم وقت مستقیماً صورتهای مزد مذكور را به سازمان تأمین اجتماعی تسلیم نموده و ظرف همین مدت تكلیف پرداخت حق بیمه صورت وضعیت‌های گذشته را روشن نمایند.
در هر حال پرداخت دومین صورت وضعیت ارسالی پیمانكار بعد از تاریخ ابلاغ این آیین نامه از طرف ذیحسابیها موكول به رعایت موارد زیر خواهد بود:
الف ـ تسلیم رسید به سازمان تأمین اجتماعی در مورد دریافت صورتهای مزد گذشته از طرف پیمانكار.
ب ـ مشخص نمودن وضعیت كسورات حق بیمه صورت وضعیت‌های گذشته توسط ذی‌حسابی و در صورت عدم پرداخت، تأدیه آن به سازمان تأمین اجتماعی.
تبصره ـ میزان حق بیمه مكسوره در مواد 3 و 4 و 5 و 6 به عنوان حق بیمه قطعی هر قرارداد بوده و با پرداخت آن و رعایت سایر شرایط این آیین نامه (به استثنای آن قسمت از حق بیمه‌هایی كه پرداخت آن به عهده وزارت برنامه و بودجه محول گردیده) به عنوان مفاصاحساب هر قرارداد تلقی می‌گردد. (تبصره اصلاحی مورخ 6/6/1364)
ماده 11ـ قراردادهایی كه بدون استفاده از فهارس پایه و یا از محل اعتبارات جاری و یا سایر منابع تأمین و منعقد می‌گردند مشمول مفاد این آیین نامه نبوده و پرداخت حق بیمه طبق مقررات سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود.
فصل دوم ـ قراردادهای مهندسان مشاور
ماده 13ـ مهندسان مشاور و كارشناسان مشمول این آیین نامه مكلفند طبق ماده 39 قانون تأمین اجتماعی و آیین نامه مربوطه، صورت مزد ماهانه كاركنان شاغل در دفتر مركزی و همچنین نظارت كارگاهی در هر قرارداد را حداكثر تا آخرین روز ماه بعد تهیه و پس از تأیید كارفرما (مورد كاركنان نظارت كارگاهی) به سازمان تأمین‌اجتماعی ارائه و رسید مورد نیاز را جهت تسلیم به كارفرما دریافت دارند.
صدور دستور پرداخت توسط دستگاه اجرایی و پرداخت صورتحساب هر ماه یا هر قسط به مهندس مشاور و كارشناس موكول به تسلیم رسید صورت مزد كاركنان شاغل در قرارداد منعقده برای مدت مذكور می‌باشد. (اصلاحی مورخ 1364/6/6)
ماده 15- از هر صورت حساب مهندس مشاور و یا كارشناس معادل 6/3 درصد بابت حق بیمه سهم كاركنان مهندس مشاور و یا كارشناس كسر و معادل 4/10 درصد نیز بابت حق بیمه سهم كارفرما از محل اعتبار طرح مربوط برداشت و مبالغ مربوط مجموعاً بلافاصله به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌گردد.
ماده 17-میزان حق بیمه مذكور در مواد 14 و 15 و 16 به عنوان حق بیمه هر قرارداد بوده و با پرداخت آن و رعایت سایر شرایط این آیین نامه (به استثنای آن قسمت از حق‌بیمه‌هایی كه پرداخت آن به عهده وزارت برنامه و بودجه محول گردیده است) به عنوان مفاصاحساب هر قرارداد تلقی می‌گردد. (اصلاحی مورخ 6/6/1364)
ماده 19- مقررات مربوط به قراردادهای بیست میلیون ریال و كمتر موضوع مصوبات مورخ 18/8/1361 و 5/11/1362 شورای عالی تأمین اجتماعی (بخشنامه شماره 124 و 1/124 درآمد) برای كاركردهای تا پایان سال 1363 معتبر و از اول سال 1364 مشمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده 21-قراردادهایی كه قبل از ابلاغ بخشنامه شماره 27/17254/-3 مورخ 17/10/63 وزارت امور اقتصادی و دارایی براساس مفاد ماده 10 مصوبه 8912 مورخ 16/4/1363 هیأت وزیران نسبت به آنها تسویه حساب به عمل آمده عیناً معتبر می‌باشد.
ماده 23- مفاد این ماده مربوط به تعداد فصول و مواد و تاریخ تصویب آن در شورای عالی تأمین‌اجتماعی می‌باشد. (این آیین نامه در 3 فصل مشتمل بر 23 ماده و 6 تبصره در یكصد و بیست ونهمین جلسه شورای عالی تأمین اجتماعی مورخ 8/12/63 به تصویب رسید)
ماده 25- واریز حق بیمه‌های موضوع آیین نامه نحوه تسلیم صورت مزد میزان و نحوه پرداخت حق‌بیمه كاركنان شاغل در طرحهای عمرانی و این اصلاحیه به حساب سازمان تأمین اجتماعی و تعهد وزارت برنامه و بودجه (موضوع ماده 24 و قسمت آخر بند (الف) ماده 16) با رعایت سایر شرایط آیین نامه مذكور و اصلاحیه آن در حكم مفاصاحساب بوده و نگهداری 5 درصد و آخرین قسط موضوع ماده 38 قانون تأمین‌اجتماعی موردی ندارد.
در مورد پیمانکاران خارجی در صورتی که تاریخ انعقاد قرارداد تا پایان سال 81 باشد درآمد مشمول مالیات آنها با اعمال ضریب 12% موضوع بند الف ماده 107 بر روی وجوه ناخالص دریافتی تعیین می شود و مالیات تکلیفی که باید به وسیله کارفرما کسر شود به میزان 3% وجوه پرداختی است، اما در صورتی که تاریخ انعقاد قرارداد از اول سال 82 به بعد باشد مطابق حکم تبصره 5 ماده 107 درآمد مشمول مالیات پیمانکاران خارجی مثل پیمانکاران ایرانی از طریق رسیدگی به دفاتر تعیین و مالیات تکلیفی آنها مطابق ماده 104 به میزان 5% وجوه پرداختی است.
رسیدگی به دفاتر و اسناد و مدارک پیمانکاران برای تعیین درآمد مشمول مالیات عینا مثل موسسات تولیدی می باشد، با این تفاوت که در موسسات تولیدی، بهای تمام شده کالای ساخته شده و مبلغ فروش قطعی معلوم می باشد ولی در پیمانکاری بهای تمام شده طرح یا پروژه مورد پیمان و درآمد آن خصوصا نسبت به کار انجام شده در پیمانهای نا تمام در پایان هر سال مالی مشخص نبوده بلکه تعیین آن بر اساس برآورد و تخمین می باشد. که این امر مستلزم آشنایی با انواع روشهای متداول حسابداری خاص این گونه موسسات است.
تذكر 2- نحوه محاسبه حق بیمه پیمانكاران حمل مواد نفتی بی‌طرف و با طرف قرارداد با شركت ملی نفت ایران كماكان طبق ضوابط و مقررات مربوطه می‌باشد.
در كلیه حالات قید شده در تصویب‌نامه به استثنای پیمانكاران و مهندسین مشاور مذكور در ماده 6 و تبصره آن در صورتی كه حق بیمه طبق لیستهای ارسالی پیمانكار در دوره اجرای عملیات پیمان بیش از حق بیمه به ماخذ تعیین شده در تصویب‌نامه باشد، لیستهای ارسالی پیمانكار مبنای مطالبه و وصول حق بیمه قرار می‌گیرد.
منظور از خدمات نصب و فنی مندرج در بند 2 ماده یك تصویب‌نامه منحصراً ارائه خدمات و انجام كار به صورت دستمزدی بوده و در مواردی كه عملیات نصب و فنی همراه با مصالح باشد حسب مورد بایستی طبق مواد 2 و 3 تصویب‌نامه عمل شود. كلیه وسایل و ابزاری كه جهت انجام خدمات نصب، فنی، مشاوره، طراحی، نقشه‌كشی، نقشه‌برداری و…. مورد استفاده قرار گیرد و همچنین مواد پاك‌كننده در رابطه با قرارداد تنظیفات مصالح محسوب نمی‌گردد.
در مورد قراردادهایی كه قسمتی از مبلغ كاركرد به صورت ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود كل كاركرد شامل كاركرد ریالی و ارزی می‌باشد. لازم است به هنگام محاسبه حق بیمه این قبیل قراردادها، معادل ریالی كاركرد ارزی از واگذارنده كار استعلام و با افزودن آن به كاركرد ریالی مبنای محاسبه حق بیمه قرار گیرد. چنانچه اعلام معادل ریالی كاركرد ارزی از سوی واگذارنده كار امكان‌پذیر نباشد كاركرد ارزی براساس نرخ ارز مندرج در قرارداد به ریال تبدیل و در مواردی كه نرخ ارز در قرارداد نیز مشخص نباشد نرخ رسمی ارز در دوره قرارداد ملاك تبدیل كاركرد ارزی به ریال قرار گرفته و در صورتی كه نرخ ارز متغیر باشد میانگین نرخه ارز مبنای تبدیل قرار می‌گیرد. ضمناً اگر نرخ ارز طبق مفاد قرارداد و یا بنا به اعلام واگذارنده كار نرخ رسمی نباشد باید همان نرخ مبنای تبدیل كاركرد ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود.
تجهیزات قید شده در تبصره ماده 2 تصویب‌نامه شامل كلیه قطعات و ماشین‌آلاتی می‌باشد كه پیمانكار طبق مفاد و شرایط قرارداد موظف به طراحی و ساخت وی ا خرید آنها در خارج از كشور و نصب آنها در داخل كشور می‌باشد و قیمت آنها از طریق گشایش اعتبار ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود.
در مورد قراردادهایی كه طبق تبصره ماده 2 قیمت تجهیزات از پرداخت حق بیمه معاف می‌شود چنانچه مابقی كاركرد منحصراً نصب تجهیزات مذكور باشد حق بیمه آن طبق ماده یك تصویب‌نامه و به ماخذ پانزده درصد (15%) محاسبه و وصول می‌گردد. اگر نصب تجهیزات همراه با كارهای ساختمانی و سایر عملیاتی باشد كه نیاز به تهیه مصالح داخلی نیز دارد در این صورت، چنانچه تمامی مصالح به عهده پیمانكار باشد حق بیمه طبق ماده 2 تصویب‌نامه و كلاً به ماخذ هفت درصد (7%) و اگر قسمتی از مصالح توسط واگذارنده كار تهیه و در اختیار پیمانكار قرار گیرد پس از رعایت ماده 3 تصویب‌نامه و با افزودن ارزش مصالح واگذاری حق بیمه به ماخذ 7% محاسبه و وصول می‌گردد.
مثال: 1- وزارت كشاوزی قراردادی با شركت خارجی “سی” در مورد عملیات طراحی ساخت و نصب ماشین‌آلات كارخانه شیر پاستوریره منعقد نموده كه كاركرد آن به شرح زیر توسط واگذارنده اعلام شده است.
الف- بابت تجهیزات و ماشین‌آلات كارخانه از طریق گشایش اعتبار ارزی مبلغ 900ر946ر98دلار
ب- پرداختی بابت نصب كارخانه 1- مبلغ 320ر278ر2 دلار معادل
392ر849ر160 ریال
2- مبلغ 300ر242ر365 ریال
جمع كاركرد مشمول كسر حق بیمه:
692ر091ر526=300ر242ر365 + 392ر849ر160
حق بیمه متعلقه
754ر913ر78= 15% × 692ر091ر526
حق بیمه بیكاری متعلقه
195ر768ر8= 9/1 × 754ر913ر78
مثال: 2- شركت توانیر قراردادی با شركت خارجی ایكس در مورد احداث خطوط 230 كیلووات تهران – سمنان منعقد نموده كه تهیه مصالح به عهده پیمانكار بوده و كاركرد اعلام شده از سوی واگذارنده به شرح زیر می‌باشد:
الف- بابت تجهیزات از طریق گشایش اعتبار ارزی مبلغ –000ر742ر191 مارك
الف- بابت كاركرد نصب مبلغ -/400ر200ر12 مارك و -/000ر731ر256 ریال
ج- بابت كاركرد ساختمانی مبلغ -/000ر352ر4مارك و -/000ر643ر895 ریال
اگر طبق مفاد قرارداد و یا اعلام واگذارنده كار هر مارك معادل 35 ریال باشد:
كاركرد ارزی مشمول كسر حق بیمه
400ر552ر16 = 000ر352ر4+ 400ر200ر12
معادل ریالی كاركرد ارزی
000ر334ر579 = 35 × 400ر552ر16
كل كاركرد مشمول كسر حق بیمه به ریال:
000ر707ر731ر1= 000ر643ر895 + 000ر730ر256 + 000ر334ر579
حق بیمه متعلقه
490ر219ر121= 7% × 000ر707ر731ر1
حق بیمه بیكاری متعلقه
832ر468ر13= 9/1 × 490ر219ر121
تجهیزات و ماشین‌آلات مربوط به كارخانجات، پالایشگاهها، تلمبه خانه‌ها و پایانه‌ها و چاههای نفت و گاز، تصفیه خانه‌ها، نیروگاههای برق، سدها، اسكله‌ها، جایگاههای بنزین و سوخت رسانی، آسانسور، بالابرها و پله‌برقی، خطوط انتقال نیرو، تاسیسات مخابراتی و همچنین لوله‌های آب و فاضلاب، دكلها و مقره‌ها و لوله‌های جدار چاهها عمیق كه مصالح آن انحصاری بوده و در اختیار شركتهای ملی نفت ایران، ملی گاز ایران، توانیر، مخابرات و سازمانهای آب و برق منطقه‌ای می‌باشد جزء مصالحی كه ارزش آنها بایستی به كل كاركرد قرارداد افزوده شود محسوب نمی‌گردند.
در مواردی كه طبق مفاد قرارداد قسمتی از مصالح به عهده واگذارنده كار می‌باشد (به استثنای مصالح انحصاری مندرج در بند 9 فوق) و از اعلام ارزش تمام یا قسمتی از آنها خودداری نمایند بایستی حق بیمه طبق ماده یك تصویب‌نامه و به اخذ پانزده درصد (15%) كل كاركرد محاسبه و وصول گردد.
قراردادهایی كه عملیات آنها منحصراً ارائه خدمات بوده و كلاً به صورت مكانیكی انجام می‌گیرد (مانند حمل و نقل، تخلیه و بارگیری به وسیله جرثقیل و لودر و كرایه ماشین‌آلات مختلف) بایستی حق بیمه آنها طبق ماده 2 تصویب‌نامه ماخذ هفت درصد (7%) كل كاركرد محاسبه و وصول شود.
در مواردی كه عملیات قرارداد منحصراً ارائه خدمات بوده و نوع كار ایجاب نماید تواماً به صورت دستی و مكانیكی انجام گیرد در صورت تایید واگذارنده كار و اعلام میزان با درصد كاركرد مكانیكی و غیرمكانیكی از سوی وی طبق ماده 4 تصویب‌نامه بایستی حق بیمه به نسبت كاركرد مكانیكی به ماخذ هفت درصد (7%) و به نسبت كاركرد انجام شده به صورت غیرمكانیكی (دستی) به ماخذ پانزده درصد (15%) محاسبه و وصول نماید. بدیهی است چنانچه میزان و یا درصد كاركرد مكانیكی و دستی از سوی واگذارنده كار اعلام نشود و یا نوع عملیات قرارداد به صورتی باشد كه نیاز به استفاده از وسائل مكانیكی نداشته باشد و همچنین در مواردی كه تمام یا قسمتی از كار به صورت مكانیكی انجام می‌گیرد، لیكن وسایل مكانیكی توسط واگذارنده كار تهیه و در اختیار پیمانكار قرار داده می‌شود كار موضوع قرارداد غیرمكانیكی تلقی شده و بایستی حق بیمه آن به ماخذ پانزده درصد كل كاركرد محاسبه و وصول شود.
در مواردی كه پیمانكار قسمتی از كار موجود قرارداد را با انعقاد قرارداد به پیمانكاران فرعی واگذار می‌نماید بایستی حق بیمه پیمانكاران فرعی با توجه به تعهدات طرفین از نظر تهیه مصالح حسب مورد طبق مواد 1، 2، 3 و 4 تصویب‌نامه و حق بیمه پیمانكار اصلی به كسر كاركرد پیمانكاران فرعی و طبق مفاد تصویب‌نامه محاسبه و وصول شود.
آن دسته از نهادها، وزارتخانه‌ها و سازمانهایی كه كاركنان آنها مشمول قانون حمایتی خاص غیراز تامین اجتماعی می‌باشند در صورتی كه با انعقاد قرارداد با سایر موسسات، وزارتخانه‌ها و سازمانها اقدام به انجام كار به صورت پیمانكاری نمایند، چنانچه ارگانهای مذكور گواهی نمایند كه كار موضوع قرارداد منحصراً توسط پرسنل رسمی آنها كه مشمول قانون حمایتی خاص می‌باشند انجام گرفته است، لزومی به محاسبه و وصول حق بیمه قراردادهای آنها براساس تصویب‌نامه مذكور نخواهد بود.
بدیهی است اگر این قبیل پیمانكاران در اجرای عملیات موضوع پیمان از پرسنل روزمزد و غیررسمی استفاده كنند بایستی لیست و حق بیمه آنها را به سازمان تسلیم و پرداخت نمایند كه در این صورت صدور مفاصاحساب قرارداد منوط به پرداخت حق بیمه آنان خواهد بود.
در هر حال واگذارنده كار ملزم به رعایت ماده 38 قانون تامین اجتماعی در مورد این گروه از پیمانكاران نیز می‌باشد.
حق بیمه قراردادهای منعقده با پیمانكارانی كه دارای كارگاه تولیدی، صنعتی و فنی بوده و مدعی هستند تمام یا قسمتی از كار پیمان را در كارگاه خود توسط كاركنان مربوطه انجام می‌دهند و موضوع قرارداد نیز ایجاب می‌نماید كه تمام یا قسمتی از آن در كارگاه آنان انجام گیرد، پس از محاسبه حق بیمه قرارداد طبق مفاد تصویب‌نامه بایستی آ، را با حق بیمه متعلقه كاركنان كارگاه در دوره اجرای قرارداد كه براساس تلفیق لیست و بازرسی یا حسابرسی محاسبه می‌گردد مقایسه نموده و هركدام را كه بیشتر باشد مطالبه و وصول و سپس مفاصاحساب قرارداد منتفی بوده و در مواردی كه این قبیل كارگاهها مشمول معافیت از پرداخت حق بیمه سهم كارفرما تا میزان 5 نفر كارگر و یا مشمول بخشودگی قسمتی از حق بیمه باشند بایستی محاسبه حق بیمه جهت مقایسه آن با حق بیمه قرارداد بدون در نظر گرفتن معافیت و بخشودگی انجام گیرد كه در این حالت حق بیمه سهم دولت مندرج در اظهارنامه نیز بایستی به حق بیمه پرداختی كارفرما افزوده شده و از حق بیمه محاسبه شده به ماخذ مندرج در تصویب‌نامه كسر شود.
مثال: شركت ملی نفت ایران قراردادی جهت دوخت لباس پرسنل خود با آقای محمودیان منعقد نموده كه كلیه مصالح به عهده پیمانكار و میزان كل كاركرد 000ر500ر3ریال و تاریخ شروع قرارداد 1/2/70 و تاریخ خاتمه آن 31/3/70 می‌باشد. واگذارنده كار تایید نموده است كه كار موضوع قرارداد در كارگاه دوزندگی پیمانكار انجام شده است آقای محمودیان جهت 3 نفر كارگران خود با دستمزد ماهانه 000ر50 ریال در دوره قرارداد لیست و حق بیمه در مهلت مقرر ارسال و پرداخت نموده است. در بازرسی مورخ 20/12/69 تعداد 5 نفر كارگر با دستمزد ماهانه 000ر70 ریال درج شده است. كارگاه مشمول معافیت از پرداخت حق بیمه سهم كارفرما تا میزان 5 نفر كارگر می‌باشد.
حق بیمه قرارداد
000ر245 = 7% × 000ر500ر3
حق بیمه تلفیق لیست و بازرسی بدون منظور نمودن معافیت در دوره قرارداد
000ر189 = 27% × 2 × 5 × 000ر70
حق بیمه طبق لیستهای ارسالی
000ر81 = 27% × 2 × 3 × 000ر50
طبق اظهارنامه‌های كارفرما مبلغ 000ر21 ریال بابت اصل حق بیمه و مبلغ 000ر9 ریال بابت بیمه بیكاری پرداخت نموده و مبلغ -/000ر60ریال بابت سهم دولت منظور شده است.
مانده حق بیمه قرارداد قابل وصول از پیمانكار
000ر164= 000ر81 – 000ر245
حق بیمه بیكاری متعلقه
222ر27 = 9/1 × 000ر245
مانده حق بیمه بیكاری
222ر18 = 000ر9 – 222ر27
در مورد آن عده از پیمانكارانی كه شخصاً و به تنهایی اجرای عملیات موضوع قرارداد را عهده‌دار می‌باشند (مشمولین بخشنامه 108 درآمد) حق بیمه محاسبه شده طبق مفاد تصویب‌نامه در هر حال نبایستی از حق بیمه متعلقه به حداقل و حداكثر دستمزد مشمول كسر حق بیمه در دوره اجرای قرارداد كمتر و یا بیشتر باشد. چنانچه این قبیل پیمانكاران بازنشسته و یا مشمول یكی از صندوقهای حمایتی باشند قرارداد آنان مشمول كسر حق بیمه نخواهد بود.
درصد حق بیمه مذكور در تصویب‌نامه به ماخذ 15% و 7% ناخالص بهاء كل كاركرد معادل 27% حق بیمه موضوع ماده 28 قانون تامین اجتماعی بوده و بایستی معادل 9/1 حق بیمه بدست آمده بابت حق بیمه بیكاری نیز محاسبه و وصول شود. پیمانكاران مشمول بخشنامه 108 درآمد مشمول پرداخت حق بیمه بیكاری نمی‌باشند.
حق بیمه قراردادهایی كه قبل از 24/1/70 منعقد گردیده‌اند بایستی طبق ضوابط و مقررات مربوطه محاسبه گردد. متمم، الحاقیه‌ها و تمدیدنامه‌ها قراردادهای مذكور در صورتی كه از تاریخ 24/1/70 به بعد تنظیم و مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد از نظر میزان حق بیمه تابع این بخشنامه خواهند بود.
سایر روشهای محاسبه حق بیمه برای برخی از پیمانكاران كه در بعضی از استانها رایج می‌باشد (مانند دستمزد عرف محل برای رانندگان) ملغی و بایستی طبق ضوابط این بخشنامه عمل شود.
چنانچه قبل از تاریخ صدور این بخشنامه مفاصاحساب جهت قراردادهایی كه از تاریخ 24/1/70 به بعد منعقد شده‌اند طبق ضوابط بخشنامه 134 درآمد صادر شده باشد به قوت خود باقی بوده و نیازی به استرداد و یا وصول مابه‌التفاوت حق بیمه نخواهد بود.
نحوه تنظیم اظهارنامه، اطلاعیه و نگهداری حساب حق بیمه پیمانكاران و مهندسین مشاور مشمول این بخشنامه همانند مشمولین نرخ 27% می‌باشد.
با توجه به ماده 8 تصویب‌نامه لازم است واحدها در صورت هرگونه ابهام و یا موارد خاص پرونده را جهت بررسی به اداره كل درآمد ارسال و نظریه كتبی اداره كل مذكور لازم‌الرعایه می‌باشد.
مسئول حسن اجرای این بخشنامه مدیران كل و كارشناسان درآمد استانها، روسا و مسئولین درآمد شعب و نمایندگی‌ها می‌باشند.
دوره ای که مخارج مربوط به یک طرح شناسایی می شود با امضای قرارداد آغاز می شود و با تکمیل آن پایان می یابد. در مورد حسابداری قراردادهای بلند مدت پیمانکار ذکر نکات زیر ضروری است:
۱-مخارج قبل از انعقاد قرارداد ( مخارج شرکت در مناقصه)
۲-مخارج پیمان در طول اجرا (هزینه های مستقیم ؛ هزینه های سربار )
۳-هزینه های عمومی و اداری.
حق بیمه كلیه قراردادهای پیمانكاری و مهندسین مشاور فاقد شرایط و ضوابط طرحهای عمرانی كه از تاریخ 24/1/1370 به بعد منعقد می‌شوند بایستی براساس مفاد مصوبه محاسبه و وصول گردد.
تذكر 1- حق بیمه كلیه قراردادهای پیمانكاری و مهندسین مشاور دارای شرایط و ضوابط مصوبات 129 و 143 شورای عالی تامین اجتماعی (بخشنامه 1/130 درآمد) و قراردادهایی كه به موجب بخشنامه‌های 2/130، 4/130، 5/130 مشمول مصوبات مذكور قرار دارند و همچنین آن دسته از قراردادهای پروژه‌هایی كه دارای مصوبات خاص از شورای عالی تامین اجتماعی هستند كماكان بایستی طبق مصوبات مذكور محاسبه و وصول گردد.
تصویب نامه مورخ 14/7/62 هیأت وزیران مقرر می‌دارد":آیین نامه نحوه تسلیم صورت مزد، میزان و نحوه پرداخت حق بیمه كاركنان شاغل در طرحهای عمرانی، موضوع مصوبات یكصد و بیسست و نهمین و یكصد و چهل و سومین جلسه شورای عالی تأمین اجتماعی را تأیید و مقرر نمودند كلیه دستگاههای اجرایی مطابق آیین‌نامه مزبور عمل كنند. اصلاحاتی كه در آینده ضرورت یابد با تصویب شورای عالی تأمین‌اجتماعی لازم‌الاجراء خواهد بود".
فصل اول ـ قراردادهای پیمانكاران
ماده 2- پیمانكاران مشمول این آیین نامه مكلفند طبق مقررات ماده 39 قانون تأمین‌اجتماعی و آیین‌نامه مربوطه، صورت مزد ماهانه كاركنان شاغل در هر پیمان را حداكثر تا آخرین روز ماه بعد تهیه و پس از تأیید ناظر مقیم یا دستگاه نظارت یا دستگاه اجرایی به واحدهای سازمان تأمین‌اجتماعی تسلیم و رسید مورد نیاز جهت ارائه به كارفرما موضوع تبصره این ماده را دریافت نمایند.
تبصره 2- صدور دستور پرداخت توسط دستگاه اجرایی و پرداخت هر صورت وضعیت به پیمانكار موكول به تسلیم رسید دریافت صورت مزد ماههای قبل كاركنان شاغل پیمانكار توسط سازمان تأمین اجتماعی و رعایت سایر مقررات این آیین نامه می‌باشد. (اصلاحی به موجب مصوبه مورخ 6/6/1364 شورای عالی تأمین‌اجتماعی)
ماده 3 - حق بیمه پیمانهایی كه از تاریخ 16/4/1363 منعقد شده یا می‌شوند مقطوعاً به میزان 6% كاركرد پیمانكار تعیین می‌گردد كه به شرح ماده 4 توسط ذیحسابیها به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌شود. (اصلاحی 6/6/1364 شورای عالی تأمین‌اجتماعی)
ماده 5 - پیمانهایی كه قبل از تاریخ 16/4/1363 تحویل موقت گردیده و تا تاریخ ابلاغ این آیین نامه مفاصاحساب مربوط به آن صادر شده است، كسر 2/3 درصد از صورت وضعیت‌های پیمانكار و پرداخت آن در وجه سازمان تأمین اجتماعی به منزله رقم قطعی حق بیمه قرارداد تلقی می‌گردد.
تبصره ـ استرداد مابه التفاوت رقم 2/3% تا 5% (8/1% ) مكسوره از صورت وضعیت‌های پیمانكار موكول به تسلیم صورتهای مزد كاركنان شاغل در دوره اجرای پیمان به سازمان تأمین‌اجتماعی خواهد بود.
ماده 7 - قراردادهایی كه در فاصله 16/4/1363 تا تاریخ ابلاغ بخشنامه شماره 2510/54/9055-1 وزارت برنامه و بودجه با ضرایب بالاسری متفاوت با ضرایب تعیین شده در بخشنامه مذكور منعقد گردیده و پیمانكار فرم موضوع بند 7 بخشنامه شماره 2510 را تأیید ننموده است، پیمان با همان ضریب مندرج در قرارداد ادامه یافته و برحسب آن كه ضریب بالاسری براساس بخشنامه شماره 6900/54/16520-1 مورخ 20/12/1360 وزارت برنامه و بودجه یا غیر از آن تعیین شده باشد به ترتیب مشمول بند (ب) ماده 6 یا ماده 3 و همچنین سایر مفاد این آیین نامه خواهند بود.
تبصره ـ در مورد كاركردهای قبل از تاریخ 16/4/1363، پیمانكاران بایستی حداكثر ظرف مدت 2 ماه از تاریخ ابلاغ آیین نامه صورتهای مزد گذشته خود را تهیه (در صورتی كه قبلاً تهیه ننموده‌اند) و در صورت عدم دسترسی به ناظر مقیم وقت مستقیماً صورتهای مزد مذكور را به سازمان تأمین اجتماعی تسلیم نموده و ظرف همین مدت تكلیف پرداخت حق بیمه صورت وضعیت‌های گذشته را روشن نمایند.
در هر حال پرداخت دومین صورت وضعیت ارسالی پیمانكار بعد از تاریخ ابلاغ این آیین نامه از طرف ذیحسابیها موكول به رعایت موارد زیر خواهد بود:
الف ـ تسلیم رسید به سازمان تأمین اجتماعی در مورد دریافت صورتهای مزد گذشته از طرف پیمانكار.
ب ـ مشخص نمودن وضعیت كسورات حق بیمه صورت وضعیت‌های گذشته توسط ذی‌حسابی و در صورت عدم پرداخت، تأدیه آن به سازمان تأمین اجتماعی.
تبصره ـ میزان حق بیمه مكسوره در مواد 3 و 4 و 5 و 6 به عنوان حق بیمه قطعی هر قرارداد بوده و با پرداخت آن و رعایت سایر شرایط این آیین نامه (به استثنای آن قسمت از حق بیمه‌هایی كه پرداخت آن به عهده وزارت برنامه و بودجه محول گردیده) به عنوان مفاصاحساب هر قرارداد تلقی می‌گردد. (تبصره اصلاحی مورخ 6/6/1364)
ماده 11ـ قراردادهایی كه بدون استفاده از فهارس پایه و یا از محل اعتبارات جاری و یا سایر منابع تأمین و منعقد می‌گردند مشمول مفاد این آیین نامه نبوده و پرداخت حق بیمه طبق مقررات سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود.
فصل دوم ـ قراردادهای مهندسان مشاور
ماده 13ـ مهندسان مشاور و كارشناسان مشمول این آیین نامه مكلفند طبق ماده 39 قانون تأمین اجتماعی و آیین نامه مربوطه، صورت مزد ماهانه كاركنان شاغل در دفتر مركزی و همچنین نظارت كارگاهی در هر قرارداد را حداكثر تا آخرین روز ماه بعد تهیه و پس از تأیید كارفرما (مورد كاركنان نظارت كارگاهی) به سازمان تأمین‌اجتماعی ارائه و رسید مورد نیاز را جهت تسلیم به كارفرما دریافت دارند.
صدور دستور پرداخت توسط دستگاه اجرایی و پرداخت صورتحساب هر ماه یا هر قسط به مهندس مشاور و كارشناس موكول به تسلیم رسید صورت مزد كاركنان شاغل در قرارداد منعقده برای مدت مذكور می‌باشد. (اصلاحی مورخ 1364/6/6)
ماده 15- از هر صورت حساب مهندس مشاور و یا كارشناس معادل 6/3 درصد بابت حق بیمه سهم كاركنان مهندس مشاور و یا كارشناس كسر و معادل 4/10 درصد نیز بابت حق بیمه سهم كارفرما از محل اعتبار طرح مربوط برداشت و مبالغ مربوط مجموعاً بلافاصله به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز می‌گردد.
ماده 17-میزان حق بیمه مذكور در مواد 14 و 15 و 16 به عنوان حق بیمه هر قرارداد بوده و با پرداخت آن و رعایت سایر شرایط این آیین نامه (به استثنای آن قسمت از حق‌بیمه‌هایی كه پرداخت آن به عهده وزارت برنامه و بودجه محول گردیده است) به عنوان مفاصاحساب هر قرارداد تلقی می‌گردد. (اصلاحی مورخ 6/6/1364)
ماده 19- مقررات مربوط به قراردادهای بیست میلیون ریال و كمتر موضوع مصوبات مورخ 18/8/1361 و 5/11/1362 شورای عالی تأمین اجتماعی (بخشنامه شماره 124 و 1/124 درآمد) برای كاركردهای تا پایان سال 1363 معتبر و از اول سال 1364 مشمول مقررات این آیین نامه خواهد بود.
ماده 21-قراردادهایی كه قبل از ابلاغ بخشنامه شماره 27/17254/-3 مورخ 17/10/63 وزارت امور اقتصادی و دارایی براساس مفاد ماده 10 مصوبه 8912 مورخ 16/4/1363 هیأت وزیران نسبت به آنها تسویه حساب به عمل آمده عیناً معتبر می‌باشد.
ماده 23- مفاد این ماده مربوط به تعداد فصول و مواد و تاریخ تصویب آن در شورای عالی تأمین‌اجتماعی می‌باشد. (این آیین نامه در 3 فصل مشتمل بر 23 ماده و 6 تبصره در یكصد و بیست ونهمین جلسه شورای عالی تأمین اجتماعی مورخ 8/12/63 به تصویب رسید)
ماده 25- واریز حق بیمه‌های موضوع آیین نامه نحوه تسلیم صورت مزد میزان و نحوه پرداخت حق‌بیمه كاركنان شاغل در طرحهای عمرانی و این اصلاحیه به حساب سازمان تأمین اجتماعی و تعهد وزارت برنامه و بودجه (موضوع ماده 24 و قسمت آخر بند (الف) ماده 16) با رعایت سایر شرایط آیین نامه مذكور و اصلاحیه آن در حكم مفاصاحساب بوده و نگهداری 5 درصد و آخرین قسط موضوع ماده 38 قانون تأمین‌اجتماعی موردی ندارد.
در مورد پیمانکاران خارجی در صورتی که تاریخ انعقاد قرارداد تا پایان سال 81 باشد درآمد مشمول مالیات آنها با اعمال ضریب 12% موضوع بند الف ماده 107 بر روی وجوه ناخالص دریافتی تعیین می شود و مالیات تکلیفی که باید به وسیله کارفرما کسر شود به میزان 3% وجوه پرداختی است، اما در صورتی که تاریخ انعقاد قرارداد از اول سال 82 به بعد باشد مطابق حکم تبصره 5 ماده 107 درآمد مشمول مالیات پیمانکاران خارجی مثل پیمانکاران ایرانی از طریق رسیدگی به دفاتر تعیین و مالیات تکلیفی آنها مطابق ماده 104 به میزان 5% وجوه پرداختی است.
رسیدگی به دفاتر و اسناد و مدارک پیمانکاران برای تعیین درآمد مشمول مالیات عینا مثل موسسات تولیدی می باشد، با این تفاوت که در موسسات تولیدی، بهای تمام شده کالای ساخته شده و مبلغ فروش قطعی معلوم می باشد ولی در پیمانکاری بهای تمام شده طرح یا پروژه مورد پیمان و درآمد آن خصوصا نسبت به کار انجام شده در پیمانهای نا تمام در پایان هر سال مالی مشخص نبوده بلکه تعیین آن بر اساس برآورد و تخمین می باشد. که این امر مستلزم آشنایی با انواع روشهای متداول حسابداری خاص این گونه موسسات است.
تذكر 2- نحوه محاسبه حق بیمه پیمانكاران حمل مواد نفتی بی‌طرف و با طرف قرارداد با شركت ملی نفت ایران كماكان طبق ضوابط و مقررات مربوطه می‌باشد.
در كلیه حالات قید شده در تصویب‌نامه به استثنای پیمانكاران و مهندسین مشاور مذكور در ماده 6 و تبصره آن در صورتی كه حق بیمه طبق لیستهای ارسالی پیمانكار در دوره اجرای عملیات پیمان بیش از حق بیمه به ماخذ تعیین شده در تصویب‌نامه باشد، لیستهای ارسالی پیمانكار مبنای مطالبه و وصول حق بیمه قرار می‌گیرد.
منظور از خدمات نصب و فنی مندرج در بند 2 ماده یك تصویب‌نامه منحصراً ارائه خدمات و انجام كار به صورت دستمزدی بوده و در مواردی كه عملیات نصب و فنی همراه با مصالح باشد حسب مورد بایستی طبق مواد 2 و 3 تصویب‌نامه عمل شود. كلیه وسایل و ابزاری كه جهت انجام خدمات نصب، فنی، مشاوره، طراحی، نقشه‌كشی، نقشه‌برداری و…. مورد استفاده قرار گیرد و همچنین مواد پاك‌كننده در رابطه با قرارداد تنظیفات مصالح محسوب نمی‌گردد.
در مورد قراردادهایی كه قسمتی از مبلغ كاركرد به صورت ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود كل كاركرد شامل كاركرد ریالی و ارزی می‌باشد. لازم است به هنگام محاسبه حق بیمه این قبیل قراردادها، معادل ریالی كاركرد ارزی از واگذارنده كار استعلام و با افزودن آن به كاركرد ریالی مبنای محاسبه حق بیمه قرار گیرد. چنانچه اعلام معادل ریالی كاركرد ارزی از سوی واگذارنده كار امكان‌پذیر نباشد كاركرد ارزی براساس نرخ ارز مندرج در قرارداد به ریال تبدیل و در مواردی كه نرخ ارز در قرارداد نیز مشخص نباشد نرخ رسمی ارز در دوره قرارداد ملاك تبدیل كاركرد ارزی به ریال قرار گرفته و در صورتی كه نرخ ارز متغیر باشد میانگین نرخه ارز مبنای تبدیل قرار می‌گیرد. ضمناً اگر نرخ ارز طبق مفاد قرارداد و یا بنا به اعلام واگذارنده كار نرخ رسمی نباشد باید همان نرخ مبنای تبدیل كاركرد ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود.
تجهیزات قید شده در تبصره ماده 2 تصویب‌نامه شامل كلیه قطعات و ماشین‌آلاتی می‌باشد كه پیمانكار طبق مفاد و شرایط قرارداد موظف به طراحی و ساخت وی ا خرید آنها در خارج از كشور و نصب آنها در داخل كشور می‌باشد و قیمت آنها از طریق گشایش اعتبار ارزی به پیمانكار پرداخت می‌شود.
در مورد قراردادهایی كه طبق تبصره ماده 2 قیمت تجهیزات از پرداخت حق بیمه معاف می‌شود چنانچه مابقی كاركرد منحصراً نصب تجهیزات مذكور باشد حق بیمه آن طبق ماده یك تصویب‌نامه و به ماخذ پانزده درصد (15%) محاسبه و وصول می‌گردد. اگر نصب تجهیزات همراه با كارهای ساختمانی و سایر عملیاتی باشد كه نیاز به تهیه مصالح داخلی نیز دارد در این صورت، چنانچه تمامی مصالح به عهده پیمانكار باشد حق بیمه طبق ماده 2 تصویب‌نامه و كلاً به ماخذ هفت درصد (7%) و اگر قسمتی از مصالح توسط واگذارنده كار تهیه و در اختیار پیمانكار قرار گیرد پس از رعایت ماده 3 تصویب‌نامه و با افزودن ارزش مصالح واگذاری حق بیمه به ماخذ 7% محاسبه و وصول می‌گردد.
مثال: 1- وزارت كشاوزی قراردادی با شركت خارجی “سی” در مورد عملیات طراحی ساخت و نصب ماشین‌آلات كارخانه شیر پاستوریره منعقد نموده كه كاركرد آن به شرح زیر توسط واگذارنده اعلام شده است.
الف- بابت تجهیزات و ماشین‌آلات كارخانه از طریق گشایش اعتبار ارزی مبلغ 900ر946ر98دلار
ب- پرداختی بابت نصب كارخانه 1- مبلغ 320ر278ر2 دلار معادل
392ر849ر160 ریال
2- مبلغ 300ر242ر365 ریال
جمع كاركرد مشمول كسر حق بیمه:
692ر091ر526=300ر242ر365 + 392ر849ر160
حق بیمه متعلقه
754ر913ر78= 15% × 692ر091ر526
حق بیمه بیكاری متعلقه
195ر768ر8= 9/1 × 754ر913ر78
مثال: 2- شركت توانیر قراردادی با شركت خارجی ایكس در مورد احداث خطوط 230 كیلووات تهران – سمنان منعقد نموده كه تهیه مصالح به عهده پیمانكار بوده و كاركرد اعلام شده از سوی واگذارنده به شرح زیر می‌باشد:
الف- بابت تجهیزات از طریق گشایش اعتبار ارزی مبلغ –000ر742ر191 مارك
الف- بابت كاركرد نصب مبلغ -/400ر200ر12 مارك و -/000ر731ر256 ریال
ج- بابت كاركرد ساختمانی مبلغ -/000ر352ر4مارك و -/000ر643ر895 ریال
اگر طبق مفاد قرارداد و یا اعلام واگذارنده كار هر مارك معادل 35 ریال باشد:
كاركرد ارزی مشمول كسر حق بیمه
400ر552ر16 = 000ر352ر4+ 400ر200ر12
معادل ریالی كاركرد ارزی
000ر334ر579 = 35 × 400ر552ر16
كل كاركرد مشمول كسر حق بیمه به ریال:
000ر707ر731ر1= 000ر643ر895 + 000ر730ر256 + 000ر334ر579
حق بیمه متعلقه
490ر219ر121= 7% × 000ر707ر731ر1
حق بیمه بیكاری متعلقه
832ر468ر13= 9/1 × 490ر219ر121
تجهیزات و ماشین‌آلات مربوط به كارخانجات، پالایشگاهها، تلمبه خانه‌ها و پایانه‌ها و چاههای نفت و گاز، تصفیه خانه‌ها، نیروگاههای برق، سدها، اسكله‌ها، جایگاههای بنزین و سوخت رسانی، آسانسور، بالابرها و پله‌برقی، خطوط انتقال نیرو، تاسیسات مخابراتی و همچنین لوله‌های آب و فاضلاب، دكلها و مقره‌ها و لوله‌های جدار چاهها عمیق كه مصالح آن انحصاری بوده و در اختیار شركتهای ملی نفت ایران، ملی گاز ایران، توانیر، مخابرات و سازمانهای آب و برق منطقه‌ای می‌باشد جزء مصالحی كه ارزش آنها بایستی به كل كاركرد قرارداد افزوده شود محسوب نمی‌گردند.
در مواردی كه طبق مفاد قرارداد قسمتی از مصالح به عهده واگذارنده كار می‌باشد (به استثنای مصالح انحصاری مندرج در بند 9 فوق) و از اعلام ارزش تمام یا قسمتی از آنها خودداری نمایند بایستی حق بیمه طبق ماده یك تصویب‌نامه و به اخذ پانزده درصد (15%) كل كاركرد محاسبه و وصول گردد.
قراردادهایی كه عملیات آنها منحصراً ارائه خدمات بوده و كلاً به صورت مكانیكی انجام می‌گیرد (مانند حمل و نقل، تخلیه و بارگیری به وسیله جرثقیل و لودر و كرایه ماشین‌آلات مختلف) بایستی حق بیمه آنها طبق ماده 2 تصویب‌نامه ماخذ هفت درصد (7%) كل كاركرد محاسبه و وصول شود.
در مواردی كه عملیات قرارداد منحصراً ارائه خدمات بوده و نوع كار ایجاب نماید تواماً به صورت دستی و مكانیكی انجام گیرد در صورت تایید واگذارنده كار و اعلام میزان با درصد كاركرد مكانیكی و غیرمكانیكی از سوی وی طبق ماده 4 تصویب‌نامه بایستی حق بیمه به نسبت كاركرد مكانیكی به ماخذ هفت درصد (7%) و به نسبت كاركرد انجام شده به صورت غیرمكانیكی (دستی) به ماخذ پانزده درصد (15%) محاسبه و وصول نماید. بدیهی است چنانچه میزان و یا درصد كاركرد مكانیكی و دستی از سوی واگذارنده كار اعلام نشود و یا نوع عملیات قرارداد به صورتی باشد كه نیاز به استفاده از وسائل مكانیكی نداشته باشد و همچنین در مواردی كه تمام یا قسمتی از كار به صورت مكانیكی انجام می‌گیرد، لیكن وسایل مكانیكی توسط واگذارنده كار تهیه و در اختیار پیمانكار قرار داده می‌شود كار موضوع قرارداد غیرمكانیكی تلقی شده و بایستی حق بیمه آن به ماخذ پانزده درصد كل كاركرد محاسبه و وصول شود.
در مواردی كه پیمانكار قسمتی از كار موجود قرارداد را با انعقاد قرارداد به پیمانكاران فرعی واگذار می‌نماید بایستی حق بیمه پیمانكاران فرعی با توجه به تعهدات طرفین از نظر تهیه مصالح حسب مورد طبق مواد 1، 2، 3 و 4 تصویب‌نامه و حق بیمه پیمانكار اصلی به كسر كاركرد پیمانكاران فرعی و طبق مفاد تصویب‌نامه محاسبه و وصول شود.
آن دسته از نهادها، وزارتخانه‌ها و سازمانهایی كه كاركنان آنها مشمول قانون حمایتی خاص غیراز تامین اجتماعی می‌باشند در صورتی كه با انعقاد قرارداد با سایر موسسات، وزارتخانه‌ها و سازمانها اقدام به انجام كار به صورت پیمانكاری نمایند، چنانچه ارگانهای مذكور گواهی نمایند كه كار موضوع قرارداد منحصراً توسط پرسنل رسمی آنها كه مشمول قانون حمایتی خاص می‌باشند انجام گرفته است، لزومی به محاسبه و وصول حق بیمه قراردادهای آنها براساس تصویب‌نامه مذكور نخواهد بود.
بدیهی است اگر این قبیل پیمانكاران در اجرای عملیات موضوع پیمان از پرسنل روزمزد و غیررسمی استفاده كنند بایستی لیست و حق بیمه آنها را به سازمان تسلیم و پرداخت نمایند كه در این صورت صدور مفاصاحساب قرارداد منوط به پرداخت حق بیمه آنان خواهد بود.
در هر حال واگذارنده كار ملزم به رعایت ماده 38 قانون تامین اجتماعی در مورد این گروه از پیمانكاران نیز می‌باشد.
حق بیمه قراردادهای منعقده با پیمانكارانی كه دارای كارگاه تولیدی، صنعتی و فنی بوده و مدعی هستند تمام یا قسمتی از كار پیمان را در كارگاه خود توسط كاركنان مربوطه انجام می‌دهند و موضوع قرارداد نیز ایجاب می‌نماید كه تمام یا قسمتی از آن در كارگاه آنان انجام گیرد، پس از محاسبه حق بیمه قرارداد طبق مفاد تصویب‌نامه بایستی آ، را با حق بیمه متعلقه كاركنان كارگاه در دوره اجرای قرارداد كه براساس تلفیق لیست و بازرسی یا حسابرسی محاسبه می‌گردد مقایسه نموده و هركدام را كه بیشتر باشد مطالبه و وصول و سپس مفاصاحساب قرارداد منتفی بوده و در مواردی كه این قبیل كارگاهها مشمول معافیت از پرداخت حق بیمه سهم كارفرما تا میزان 5 نفر كارگر و یا مشمول بخشودگی قسمتی از حق بیمه باشند بایستی محاسبه حق بیمه جهت مقایسه آن با حق بیمه قرارداد بدون در نظر گرفتن معافیت و بخشودگی انجام گیرد كه در این حالت حق بیمه سهم دولت مندرج در اظهارنامه نیز بایستی به حق بیمه پرداختی كارفرما افزوده شده و از حق بیمه محاسبه شده به ماخذ مندرج در تصویب‌نامه كسر شود.
مثال: شركت ملی نفت ایران قراردادی جهت دوخت لباس پرسنل خود با آقای محمودیان منعقد نموده كه كلیه مصالح به عهده پیمانكار و میزان كل كاركرد 000ر500ر3ریال و تاریخ شروع قرارداد 1/2/70 و تاریخ خاتمه آن 31/3/70 می‌باشد. واگذارنده كار تایید نموده است كه كار موضوع قرارداد در كارگاه دوزندگی پیمانكار انجام شده است آقای محمودیان جهت 3 نفر كارگران خود با دستمزد ماهانه 000ر50 ریال در دوره قرارداد لیست و حق بیمه در مهلت مقرر ارسال و پرداخت نموده است. در بازرسی مورخ 20/12/69 تعداد 5 نفر كارگر با دستمزد ماهانه 000ر70 ریال درج شده است. كارگاه مشمول معافیت از پرداخت حق بیمه سهم كارفرما تا میزان 5 نفر كارگر می‌باشد.
حق بیمه قرارداد
000ر245 = 7% × 000ر500ر3
حق بیمه تلفیق لیست و بازرسی بدون منظور نمودن معافیت در دوره قرارداد
000ر189 = 27% × 2 × 5 × 000ر70
حق بیمه طبق لیستهای ارسالی
000ر81 = 27% × 2 × 3 × 000ر50
طبق اظهارنامه‌های كارفرما مبلغ 000ر21 ریال بابت اصل حق بیمه و مبلغ 000ر9 ریال بابت بیمه بیكاری پرداخت نموده و مبلغ -/000ر60ریال بابت سهم دولت منظور شده است.
مانده حق بیمه قرارداد قابل وصول از پیمانكار
000ر164= 000ر81 – 000ر245
حق بیمه بیكاری متعلقه
222ر27 = 9/1 × 000ر245
مانده حق بیمه بیكاری
222ر18 = 000ر9 – 222ر27
در مورد آن عده از پیمانكارانی كه شخصاً و به تنهایی اجرای عملیات موضوع قرارداد را عهده‌دار می‌باشند (مشمولین بخشنامه 108 درآمد) حق بیمه محاسبه شده طبق مفاد تصویب‌نامه در هر حال نبایستی از حق بیمه متعلقه به حداقل و حداكثر دستمزد مشمول كسر حق بیمه در دوره اجرای قرارداد كمتر و یا بیشتر باشد. چنانچه این قبیل پیمانكاران بازنشسته و یا مشمول یكی از صندوقهای حمایتی باشند قرارداد آنان مشمول كسر حق بیمه نخواهد بود.
درصد حق بیمه مذكور در تصویب‌نامه به ماخذ 15% و 7% ناخالص بهاء كل كاركرد معادل 27% حق بیمه موضوع ماده 28 قانون تامین اجتماعی بوده و بایستی معادل 9/1 حق بیمه بدست آمده بابت حق بیمه بیكاری نیز محاسبه و وصول شود. پیمانكاران مشمول بخشنامه 108 درآمد مشمول پرداخت حق بیمه بیكاری نمی‌باشند.
حق بیمه قراردادهایی كه قبل از 24/1/70 منعقد گردیده‌اند بایستی طبق ضوابط و مقررات مربوطه محاسبه گردد. متمم، الحاقیه‌ها و تمدیدنامه‌ها قراردادهای مذكور در صورتی كه از تاریخ 24/1/70 به بعد تنظیم و مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد از نظر میزان حق بیمه تابع این بخشنامه خواهند بود.
سایر روشهای محاسبه حق بیمه برای برخی از پیمانكاران كه در بعضی از استانها رایج می‌باشد (مانند دستمزد عرف محل برای رانندگان) ملغی و بایستی طبق ضوابط این بخشنامه عمل شود.
چنانچه قبل از تاریخ صدور این بخشنامه مفاصاحساب جهت قراردادهایی كه از تاریخ 24/1/70 به بعد منعقد شده‌اند طبق ضوابط بخشنامه 134 درآمد صادر شده باشد به قوت خود باقی بوده و نیازی به استرداد و یا وصول مابه‌التفاوت حق بیمه نخواهد بود.
نحوه تنظیم اظهارنامه، اطلاعیه و نگهداری حساب حق بیمه پیمانكاران و مهندسین مشاور مشمول این بخشنامه همانند مشمولین نرخ 27% می‌باشد.
با توجه به ماده 8 تصویب‌نامه لازم است واحدها در صورت هرگونه ابهام و یا موارد خاص پرونده را جهت بررسی به اداره كل درآمد ارسال و نظریه كتبی اداره كل مذكور لازم‌الرعایه می‌باشد.
مسئول حسن اجرای این بخشنامه مدیران كل و كارشناسان درآمد استانها، روسا و مسئولین درآمد شعب و نمایندگی‌ها می‌باشند.
